3 stycznia 1863 roku – Komitet Centralny Narodowy podjął decyzję o wybuchu Powstania Styczniowego z chwilą ogłoszenia branki.
"Rozdziobią nas Kruki, Wrony”, Żeromskiego. Dwie Polski. Jedną reprezentuje zabity Powstaniec, tą Polskę poddaną urokowi roztaczanemu przez jego przodków, w której każdy ból jest ich przypomnieniem. Drugą chłop, jakby obśmiewając się z tych szlacheckich cnót i porządków, zdziera mu buty. Bo ważne tu i teraz, bo stworzony jest do życia nie do umierania i być może w schludności, czystości i na właściwych zasadach.
W Koronie Traugutt…. główni dowódcy na Litwie… Sierakowski, Kalinowski , Narbutt… giną w wyniku zdrady. Gdy umiera, pod Dubiczami, dowódca oddziałów litewskich zdradzony przez chłopa jego słowa brzmią: „jak to jest pięknie za Polskę umierać.” Bo trzeba odwagi by tą Polskę kochać. Mojego pradziadka Szczepana Dębskiego kozacy wieszają na dębie w Sanikach pod Radomskiem. Do tłumienia Powstania na Litwie skierowano najlepsze carskie jednostki – Carską Gwardię.