W nocy z 21 na 22 stycznia Armia Czerwona weszła do Allenstein, dzisiejszego Olsztyna. Historycy są zgodni, że to jedna z najtragiczniejszych dat w dziejach miasta, bo skutkowała niemal całkowitą wymianą ludności i nieodwracalną zmianą jego wyglądu.
W nocy z 21 na 22 stycznia 1945 r. sowieckie wojska 3. Korpusu Kawalerii Gwardii pod dowództwem gen. Nikołaja Oslikowskiego bez większych walk zajęły Allenstein - dzisiejszy Olsztyn. Niewielkie walki toczyły się we wsiach pod Olsztynem, ale samo miasto poddało się Sowietom niemal bez walki, bo nie było w nim ani wojska, ani mężczyzn zdolnych chwycić za broń.
Wiele kobiet już w pierwszych godzinach zajęcia miasta przekonało się o brutalności sowieckich żołnierzy, a z każdym dniem było tylko gorzej. Jako pierwszych Sowieci wymordowali pacjentów szpitala psychiatrycznego w dzielnicy Kortowo i pacjentów oraz siostry zakonne opiekujące się nimi w szpitalu mariackim (dzisiejszy szpital miejski). W maju w Braniewie odbędzie się proces beatyfikacyjny tych sióstr, które w 1945 r. zginęły w obronie czystości.