10 grudnia mija 80. rocznica pierwszej deportacji Polaków z Zamojszczyzny do niemieckiego KL Auschwitz. Z obozu przejściowego w Zamościu przewieziono 640 osób. Ogółem w trzech transportach deportowanych zostało do Auschwitz 1,3 tys. osób. 80 proc. z nich zginęło.
Polaków, w tym dzieci, Niemcy stłoczyli w wagonach tak, że nie mogli nawet usiąść. W trasie nie dostali żywności i wody. Jechali kilkadziesiąt godzin. W drodze uciec zdołało 14 osób. Do obozu pociąg dotarł nocą z 12 na 13 grudnia. Niemcy umieścili Polaków w Auschwitz II-Birkenau, oddzielając kobiety od mężczyzn.
Ogółem do Auschwitz Niemcy deportowali 1,3 tys. Polaków z Zamojszczyzny. „Osoby starsze, chore i kalekie zostały zamordowane w komorach gazowych. Zastrzykami fenolu zamordowano kobiety w ciąży i matki wraz z noworodkami, które przyszły na świat tuż po przywiezieniu do obozu. Większość osadzonych w obozie zmarła z powodu ciężkich warunków bytowych i brutalnego traktowania lub została zamordowana w komorach gazowych po selekcji. Ogółem w ciągu kilku miesięcy zginęło około 80 proc. deportowanych z Zamojszczyzny” – podaje Muzeum Auschwitz w swoich publikacjach.